Korty AZS-u Poznań – najstarsze korty tenisowe w Polsce istnieją w tym miejscu od 1896 roku.

Historia do wybuchu II wojny światowej

Korty sekcji tenisowej AZS-u Poznań znajdujące się przy ul. Noskowskiego 25 należą do najstarszych w Polsce.

Kiedyś był to prywatny Park Fehlana, później Goethego (obecnie Moniuszki) i ciągnął się aż do miejsca, gdzie dziś jest nasyp kolejowy, a ulicy Noskowskiego jeszcze nie było. W tym parku latem 1890 roku zaczęto uprawiać nową wówczas grę zabawę lawn-tenis. Zapoczątkował ją mieszkający obok parku prokurent bankowy dr Wilhelm Wolff. Posiadał on jako jeden z pierwszych w Poznaniu skrzynię zawierającą przybory do gry lawn tenisa: rakiety, piłki, słupki i siatkę. Grano w parku na zaimprowizowanym korcie na trawie. W roku 1892 zjednawszy sobie mnóstwo zwolenników lawn-tenisa Wolff razem z kupcem Gustawem Hasse zakładają pierwszy niemiecki klub tenisowy w Poznaniu (drugi w Prusach po L.T.C. Bastion Tragheim 1888 Königsberg).

W roku 1896 przy nasypie linii kolejowej, (w miejscu, gdzie dziś znajdują się korty 5 i 6) Wolff wydzierżawia teren na obrzeżu parku i buduje dwa stacjonarne korty sąsiadujące z restauracją Leona Mettlera o nazwie ,,Park Promenadowy’’. Był to drugi obiekt w Poznaniu, gdzie można było stacjonarnie uprawiać tenis. Pierwszym był uruchomiony 1 lipca 1895 roku kort cementowy przy kawiarni Hermanna Scholza na Szelągu.

W 1900 roku klub tenisowy Wolffa jest jednym z głównych założycieli Ostdeutscher Lawn-Tennis Turnier Verband (Wschodnioniemiecki Związek Turniejów Lawn-Tenisowych) z siedzibą w Gdańsku. Związek ten zrzeszał niemieckie kluby z Prus Wschodnich, Prus Zachodnich, Prowincji Poznańskiej i Śląska.

W roku 1905 teren parku został odkupiony od radcy Fehlana przez miasto i zamieniony na ogród publiczny. Z rokiem 1907 przeprowadzano nową ulicę Am Goethe Park (przy parku Goethego, dziś ulica Noskowskiego), korty zostały wydzielone. Wtedy cały teren kupił Wolff i wybudował cztery dalsze boiska w układzie 3+3 (w miejscu dzisiejszych kortów nr 3-4 i 5-6). W tym samym czasie nastąpiła przebudowa węzłów kolejowych. Nasyp podwyższono i wzmocniono go charakterystycznym jednostronnym murem oporowym istniejącym do dziś. W 1908 roku niemieckie kluby tenisowe z Poznania i całej Prowincji Poznańskiej w tym Tennis Club 1892 Wolffa uniezależniają się i tworzą Posener Lawn-Tennis Turnier Verband (Poznański Związek Turniejów Lawn-Tenisowych).

Właśnie na kortach Wolffa w roku 1909 rozpoczął przygodę z tenisem Zdzisław Szulc, pierwszy prezes i założyciel Polskiego Związku Tenisowego, zawodnik Z.T.M.P., KS Warty Poznań i AZS Poznań.

Zdzisław Szulc wspominał:
„Na kortach Wolffa panował niebywały ruch. Wolff wypożyczał kort razem z 8 piłkami i chłopcami do ich podawania. Zdzierał po marce za każdą godzinę (bez piłek 80 fenigów). Warto przypomnieć, że różne wtedy panowały zasady gry. Grano nie tylko debla, ale również w szóstkę. Gdy na przykład ktoś przegrywał „na sucho”, set kończył się przy stanie 5:0. Zresztą większość traktowała tenis nie jako sport, ale zabawę. Po prostu grzecznie podawano sobie piłkę z rakiety na rakietę.”

Wolff wypożyczał korty na godziny bez konieczności wstąpienia do klubu i zastania jego członkiem, dlatego mnóstwo osób prywatnych, polskich, żydowskich i niemieckich klubów tenisowych wynajmowało stale w pewnych godzinach jego korty. Od roku 1918 sekcja tenisowa Klubu Sportowego Warta Poznań wynajmowała najwięcej godzin dla swoich członków i na organizowane przez siebie turnieje.

Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu niepodległości na kortach Wolffa miało miejsce kilka ważnych wydarzeń dla tenisa polskiego. Pod koniec września 1919 roku sekcja tenisowa Warty organizuje mistrzostwa Wielkopolski. Był to pierwszy ogólnopolski turniej tenisowy w kraju po odzyskaniu niepodległości, w którym uczestniczyli zawodnicy z Galicji, Kongresówki i Wielkopolski. Z rokiem 1920 Wolff dobudowuje kolejne 3 korty w miejscu dzisiejszych 1 i 2. Posiadający łącznie 9 boisk o nawierzchni gliniano-piaskowej obiekt Wolffa był największym w Poznaniu. W czerwcu 1921 roku na kortach Wolffa odbyły się pierwsze w Polsce zawody międzyklubowe między reprezentacjami AZS-u krakowskiego, warszawskiego, poznańskiego i Klubu Sportowego Warty Poznań. Podczas tego pojedynku zawiązuje się komisja organizacyjna PZLT, której zadaniem było zwołanie walnego i konstytucyjnego zgromadzenia. 27 sierpnia 1921 roku podczas zorganizowanego przez Wartę na kortach Wolffa wszechpolskiego turnieju tenisowego w Poznaniu założono oficjalnie stowarzyszenie pod nazwą Polski Związek Lawn-Tenisa (PZLT). Od chwili powstania PZLT w całym kraju rozpoczyna się zorganizowana działalność i szybki rozwój białego sportu.

Jesienią 1921 roku Wolff sprzedaje miastu tereny z kortami i wyjeżdża do Niemiec. Podobny los spotyka inne obiekty korty w Poznaniu. Tereny te zostały przeznaczone na zabudowę mieszkalną. Pod koniec roku 1921 w Poznaniu istniały tylko dwa korty sekcji tenisowej Warty Poznań przy ul. Rolnej (zbudowane w maju 1921 roku). W sierpniu 1922 roku Warta uruchomiła następne 4 korty. Łącznie sekcja posiadała już 6 kortów. Niestety, już miesiąc później konieczność budowy trybuny do boiska piłkarskiego przyczyniła się do rozpadu sekcji. Zlikwidowano korty, a na budowę nowych było trzeba poczekać do 1924 roku. W związku z tym szeregi Warty opuściło wielu czołowych tenisistów ze Zdzisławem Szulcem, Kazimierzem Starkowskim i Wincentym Przybylskim na czele. Z ich inicjatywy po przedstawieniu planu zarządowi głównemu AZS-u uzyskali prawo stworzenia nowej autonomicznej sekcji tenisowej AZS Poznań. Po długich staraniach kierownik sekcji tenisowej Zygmunt Krzysztoporski podpisał
umowę dzierżawy z miastem terenu po byłych kortach Wolffa przy Parku Miejskim i rozpoczęto ich odbudowę.

Zimą 1922/1923 urządzono na byłych kortach lodowisko w celach zarobkowych, by mieć fundusze na odbudowę boisk w nadchodzącym sezonie. Już w marcu 1923 roku przystąpiono do robót przygotowawczych. Zniwelowano teren i całość została ogrodzona solidnym parkanem, wykonanym przez architekta Władysława Jewasińskiego. Firma C. Hartwig bezinteresownie zwiozła żwir na korty. Zakupiono niezbędne wyposażenie: siatki, słupki, stołki sędziowskie, ubijacz i walec. Odbudowa trwała do sierpnia 1923 rok.

18 sierpnia zaplanowano pierwsze oficjalne zawody tenisowe AZS Poznań o mistrzostwo sekcji w grze pojedynczej i podwójnej już na własnych kortach. Na początkach wydatki związane z odbudową kortów i na działalność klubu pokrywali prawie w całości założyciele sekcji tenisowej. Podstawą wyjściową w pracy sekcji była pożyczka wekslowa w wysokości 1 miliona marek. W roku 1926 na skutek dewaluacji i przychylnego ustosunkowania się Banku Kwilecki, Potocki i Spółka dług skreślono. Także ze względu na dewaluację koszty związane z budową opłotowania umorzył Władysław Jewasiński.

Z czasem sekcja utrzymywała się ze składek członkowskich i z lodowiska. Duże wpływy finansowe przynosiły rozgrywane od 1924 roku turnieje o charakterze międzynarodowym, jak mistrzostwa Poznania i Wielkopolski. W lipcu 1924 roku sekcja posiadała 8 kortów o nawierzchni gliniano-piaskowej (dzisiejsze 3 i 4, 5 i 6, wtedy po 3 korty w rzędzie oraz dzisiejsze 1 i 2 jako para). Wciąż nie było jednak jeszcze własnych szatni, które zastępowały tymczasowo dwa baraki drewniane ofiarowane sekcji przez 7 Pułk Saperów Wielkopolskich. W roku 1926 nastąpiła budowa lokalu klubowego z werandą i szatnią dzięki Fundacji Zakłady Kórnickie, która ofiarowała dwa wagony drewna.

W maju 1928 roku szefostwo sekcji AZS Poznań postanowiło przebudować dwa korty (dzisiejsze 3 i 4) i zastosować nowość – nawierzchnie z drobno mielonej cegły z domieszką gliny z podbudową mineralną, tak zwaną nawierzchnię En-Tout-Cas używane już powszechnie w Niemczech, Francji i inny krajach na kontynencie. Dodatkowo nowością było zaopatrzenie kortów w linie z ołowiu eliminujące każdorazowe kredowanie linii kortów.

Zdzisław Szulc wspominał:
„Sprowadziliśmy fachowca z niemieckiej filii En-Tout-Cas pod kierownictwem którego zbudowano korty. Były to drugie tego typu korty w Polsce. Pierwszy rok wcześniej zbudowała Legia Warszawa na swoim korcie centralnym. Ponadto postawiono trybuny z ławkami, opłotowanie międzyboiskowe, zmodernizowano szatnię oraz zaopatrzono korty w stałe linie z ołowiu łącznym kosztem 16 000 zł. Chodziło tu również o względy prestiżowe sekcji, klubu jak i Poznania. Był to czas Powszechnej Wystawy Krajowej.”

Koszty tych inwestycji były jednak bardzo wysokie. W 1929 roku długi sekcji AZS Poznań sięgały kwoty 26 000 zł i niewiele brakowało by przestała istnieć. Zarząd AZS-u, za cenę zrzeczenia się kortów tenisowych przejął długi sekcji znosząc jej autonomię. Liczba członków spadła wówczas do 30. Dopiero od 1933 roku sekcja prowadziła ponownie ożywioną działalność, dawniej deficytowa podnosi się, wzrasta też i jej wartość sportowa oraz liczba członków.

Wspominał skarbnik Czesław Zabłocki:
„W ciągu czterech lat przy zastosowaniu jak najdalej idących oszczędności przy wydatnej pomocy finansowej Zarządu dla sekcji udało się spłacić dług. Obecnie sekcja stanęła na dość silnych podstawach, aby podjąć się przeprowadzenia nowych inwestycji w przededniu mistrzostw tenisowych Polski (1934 – przy. red.) przede wszystkim naprawy kortów i budowy dwóch nowych kortów (dzisiejsze 5 i 6 – przyp. red.) jak naprawy gruntownej lokalu klubowego a znajdującego się w stadium ostatniego zniszczenia, powiększenie trybuny do liczby 1000 miejsc oraz w nowe opłotowanie.”

W 1935 roku sekcja posiadała 6 kortów. Dwa główne centralne (dzisiejsze 3 i 4) o nawierzchni ziemnej ceglane En-Tout-Cas oraz dzisiejsze 1 i 2, 5 i 6 o nawierzchni gliniano-piaskowej. Sekcja tenisowa AZS-u Poznań w okresie międzywojennym była organizatorem na swoich kortach wielu turniejów. Co 5 lat odbywały się mistrzostwa Polski (w latach 1924, 1929, 1934, 1939, planowane 1944) oraz corocznych turniejów indywidualnych międzynarodowych, ogólnopolskich o mistrzostwo Poznania i Wielkopolski, drużynowych, akademickich i regionalnych tzw otwarcia i zamknięcia sezonu a zimą odbywały się mecze hokeja na lodzie.

Autor tekstu: Piotr Gąsiorek